Vulval and vaginal health (Nuer) - Bɔm kɛnɛ yuɔ̱p muɔ̱r

Jɛn gɔa ɛ ɣöö bi bɔmdu yi̱c yop kɛnɛ mur (cuŋ dapä ciek). Tëë kɛ ti ŋuan ti la ya̱rkɛ gua̱th ɛmɛ kä thi̱a̱k locdiɛn gɔɔyä. Duŋni ɣöö gɔa ɛ bi̱ yic ruac kɛ däktöru mi jin ti diɛrä.

Ɛŋu la dääk bɔmädu mɔ kɛnɛ mur?

Tha̱a̱ŋ nath carkɛ jɛ ɛn bɔm kɛnɛ mur kɛ ŋɔak ti cäät- duŋni ɣöö kɛn kɛ gööl. Jin bɔmdu ɛ kuic in te raar kä cuŋ tɔ̱ɔ̱cä ciek min dëë ji̱nɛ nɛn. Jɛn matdɛ ni̱:

• kuic in ci miem juɔ̱ɔ̱k kum
• kɛn thuk tin te raar, tin ca kum ɛ miem juɔ̱ɔ̱k (labia indi̱i̱t)
• kɛn thuk rɛci, kɛ tin /ka̱n kum ɛ miem juɔ̱ɔ̱k (labia intɔt)
• kɛn tier kɛnɛ kumnikɛ
• jɛn thok cooni (gua̱th in bëë raar)
• jɛn thok muɔ̱r.

Jin muru te rɛy pua̱a̱nydu. Jɛn jɛyɛ nikä bɔm räthni wëë nikä duel toŋni. Muru ɛ jɛn gua̱th in la riŋ kɛ läc piny mi jɛy duel toŋni, gua̱th in cɛ ben la cua̱ go̱r ni mi cothɛ (c.k tɔ̱ɔ̱c) kä jɛn gua̱th in bä gaat raar kɛ jɛ rɛy dapä.

Puɔ̱ny bɔmä kɛnɛ mur

Ɛŋu mi la yär gua̱th ɛmɛ?

Kuuk

Ɛn guɔ̱p bɔmädu jɛn rɛpɛ ɛlɔ̱ŋ, ti ŋuan dëë kɛnɛ kuuk nööŋ.

Bɔm kuukdɛ derɛ ji pën ciaaŋ. Tin nyoothɛ tin:

• lëth kiɛ tiath
• ɛn jɛn biɛ jek cetdɛ kɛ mi ŋɛ̈ɛ̈r riŋdu
• riɛm kɛnɛ puɔ̱t
• ŋɛ̈ri gupä kiɛ däkdɛ piny
• guɔ̱p bɛ yɔm
• bɛ̈c luɔ̱m.

Löny

Män diaal la murkiɛn ɛ lo̱ny kɛ ti law-laaw min jak bɔm kɛnɛ mur kä mor kɛnɛ pual. Duŋni ɣöö tha̱a̱ŋ gua̱thni la no̱o̱ŋ jueyɛ.

Juey

Ti̱ti̱ kɛ jua̱th ti gööl tin de bɔm ya̱r kɛnɛ mur, cetkɛ thira̱c. Thi̱ra̱c ɛ juey mi la ka̱p, no̱o̱ŋ ɛ kandida, min yäridɛ 75% kä män mi la tuɔɔk kä kɛɛl rɛy tëkädiɛn.

Ɛ juey muɔ̱r la tekɛ ti la nyooth jɛ cetkɛ:

• lëth kiɛ tiath kä jɛn bɔm
• löny muɔ̱r la ŋuänyɛ kiɛ biɛlɛ la guɛlɛ kɛ min wän
• gua̱th in lo̱ny cow la cie tekɛ buɔ̱ɔ̱t
• puɔ̱t kiɛ tiɛthdɛ la te thi̱n kä bɔm kɛnɛ mur
• däkɛ rɛy gupä bɔmä
• bɛ̈c luɔ̱m.

Allerjini kɛnɛ ji̱öny gupä

Tha̱a̱ŋ nyinä yi̱i̱rä la jak kɛn allerjini kä tuok min dɔ̱ŋ bi bɔm tiath kä ba lual. Cetkɛ, cul ka̱ra̱pɛni, thabunyni, taayni tin ril (Lyrca) kɛnɛ kölöriin (min jekɛ puɔ̱li̱ ket). Tekɛ kɔ̱kiɛn ti la ya̱rkɛ guɔ̱p bɔmä.

Dɔŋ

Rɛy runä ci ŋuɔɔt ben, bɔmdu kɛnɛ guɔ̱p muɔ̱r dɔ̱ŋ bikɛ ciɛw, kä bikɛ cu kööt, la tëë kɛ kuuk kɛnɛ bɛ̈c luɔ̱m rɛy tɔ̱ɔ̱cä.

Bɔm kɛnɛ bɛ̈c muɔ̱r

Bɔm kɛnɛ mur bɛ̈cdiɛn la nööŋkɛ kɛ jɛ ɛ ti ŋuan ti gööl. Cetkɛ cäät, juey, bɛ̈c gupä mi cetkɛ riɛl ri̱i̱ŋ lɛtdä mi ci to̱ŋ riɛm ya̱r kɛnɛ ticuni mi dɔ̱ŋ kɔn ya̱r retdä kiɛ dapä gaan.

Mi wi däktöru wä nɛn

Jɛn mi gɔa ɛlɔ̱ŋ ɛn nën däktorädu jin mi diɛɛri kɛ kui kuukä bɔmä, löny kiɛ bɛ̈c.

Däktöru dɔ̱ŋ bɛ ji cu thɛm kɛ thëm, i̱tha̱p kiɛ thëmni kɔ̱kiɛn kɛ görkä min ku riɛk la nööŋ. La di̱tdɛ kä mi no̱o̱ŋɛ, kɛn dɔ̱ŋ ba ji̱ cu moc wäl yi̱i̱rä, kɛrimni kiɛ ta̱blɛtni. Kɛn bä dɔ̱ŋ ba ji com kɛ kui yupä gua̱th ɛmɔ. Tha̱a̱ŋ gua̱thni, kɛn dɔ̱ŋ ba ji jäkä jikɛ tin ci thuɔ̱k thi̱n.

Jin derɛ ŋäc mi ro̱ŋ go̱r kɛ tietdu yuɔ̱pdɛ ɛn bɔm kɛ kuëndu rɛy jiɔm kɛ Jean Hailes booklet ‘The vulva’ (Ja thi̱n kɛ Englic kärɔa).

Kɛ lääri ti ŋuan, kuak kɛnɛ jäkni, guil jeanhailes.org.au/health-a-z/vulva-vagina.