ပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ထံကတၢၢ်န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်
ပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ကတၢၢ်မ့ၢ်၀ဲနပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ထံလုၢ်လၢ်ဟဲဲ၀အလီၢ်ခံကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ နသ့ၣ်ညါနဲလၢနတုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးဆူနပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ထံကတၢၢ်အကတီၢ်ဖဲနတအိၣ်ဒီးပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ထံလုၢ်လၢ်တၢ်ဟဲလၢ ၁၂ လါအတီၢ်ပူၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ထံကတၢၢ်အကတီၢ်န့ၣ်ကဲထီၣ်အသးဆံးယံၥ်လဲၣ်.
ပိၥ်မုၣ်အါတက့ၢ်အပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ထံကတၢၢ်၀ဲဖဲအသးနံၣ်အိၣ် ၄၅ ဒီး ၅၅ နံၣ်အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲအီးစထြ့လယါအပူၤအံၤ, ပိၥ်မုၣ်မျးကယၤအါတက့ၢ်အပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ထံကတၢၢ်၀ဲဖဲအသးနံၣ်အိၣ် ၅၁ နံၣ်ဆူ ၅၂ နံၣ်အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ. ပိၥ်မုၣ်တနီၤအပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ထံကကတၢၢ်၀ဲဖဲအသးအိၣ်စဲၤခံထဲသိးဒီး ၆၀ နံၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်လီၤ. ပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ထံကတၢၢ်န့ၣ်ကဲထီၣ်သးလၢန့ဆၢၣ်ဒၣ်၀ဲ, မ့တမ့ၢ်ကကဲထီၣ်ဆိ၀ဲ-အဒိ, နမ့ၢ်ကွဲးကါနသးလၢကထုးကွံၥ်နဒံၣ်လီၢ်တဖၣ်အဃိလီၤ.
တၢ်မနုၤဒုးကဲထီၣ်ပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ထံကတၢၢ်၀ဲန့ၣ်လဲၣ်.
ပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ထံကတၢၢ်ကဲထီၣ်အသးဖဲနဒံၣ်တအိၣ်လၢၤ၀ဲဘၣ်အခါန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤအခီပညီမ့ၢ်၀ဲနတအိၣ်ဒီးဒံၣ်လၢအကပျၢ်လီၤအသးလၢၤဘၣ်မ့တမ့ၢ်ပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ထံအကတီၢ်တဟဲလၢၤ၀ဲဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ထံပတုၥ်န့ၣ်ကဲထီၣ်အသးသ့ခီဖျိတၢ်ကွဲးတၢ်ကါမ့တမ့ၢ်တၢ်ကူစါယါဘျါခဲစၢၢ်တၢ်ဆါအဃိလီၤ.
နဟိၤမိ(န)အထံတဖၣ်
ဖဲနဘူးထီၣ်ဒီးပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ထံကတၢၢ်၀ဲအကတီၢ်န့ၣ်, နဟိၤမိ(န)အထံတဖၣ်(အဒိအံစထြ့ၤကၠ့ၤ(န) (oestrogen) ဒီး ဖြိၤကၠဲၣ်စထ၇ိ(န) (progesterone) ကထီၣ်ထီၣ်လီၤလီၤ၀ဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆီတလဲတဖၣ်အံၤကဒုးကဲထီၣ်၀ဲတၢ်ဆါအပနီၣ်အကလုၥ်ကလုၥ်တဖၣ်သ့၀ဲလီၤ.
ပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ထံကတၢၢ်အတၢ်ပနီၣ်တဖၣ်
ပိၥ်မုၣ်အါဒံအါဂၤလဲၤခီဖျိဘၣ်တၢ်ပနီၣ်တဖၣ်တချုးဒံးအပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ထံကတၢၢ်အခါန့ၣ်လီၤ. ပှၤကိးဂၤဒဲးန့ၣ်လီၤဆီလိၥ်အသးဒီးတၢ်ပနီၣ်တဖၣ်ကလီၤဆီ၀ဲ, ဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢနသးသမူအတၢ်လဲၤပတီၢ်ဒီးတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဒီးတၢ်အိၣ်မုၥ်အိၣ်ပၢၤအဂ့ၢ်အကလုၥ်ကလုၥ်အဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ.
နီၢ်ခိတၢ်ပနီၣ်ညီနုၢ်ကဲထီၣ်အသးတဖၣ်ပၣ်ဃုၥ်-
- တၢ်သ၀ါထီၣ်ဒီးမုၢ်နၤကပၢၤထီၣ်
- တၢ်မံတၢ်ဂဲၤတၢ်ဂ့ၢ်ကီဒီးတၢ်ဘှံးသး
- ခိၣ်သၣ်ဃံဆါ
- တၢ်တကံပ၀ံဒီးလိၤဆါယီၢ်ဆါ
- ပိၥ်မုၣ်က့ၢ်ဂီၤန့ၣ်ဃ့ထီ၀ဲ
- နုၢ်ဆါတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
သးတၢ်မိၣ်တၢ်မးအတၢ်ပနီၣ်လၢအကဲထီၣ်ညီနုၢ်အသးတဖၣ်ပၣ်ဃုၥ်-
- သူၣ်သးအတၢ်အိၣ်သးဆီတလဲ
- သးပ့ၤနီၣ်တၢ်ညီ
- သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ
ကဘၣ်ကွၢ်ကတီၤပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ထံကတၢၢ်အံၤဒ်လဲၣ်
ကျဲအိၣ်၀ဲအါဘိလၢကမၤစၢၤတၢ်ကွၢ်ထွဲကတီၤပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ထံကတၢၢ်အတၢ်ပနီၣ်တဖၣ်အံၤလီၤ.
တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢအဘျုးအိၣ်တဖၣ်
နမၤနဲသ့ဒ်-
- အီၣ်တၢ်အီၣ်ဂ့ၤလၢဆူၣ်ချ့အဂီၢ်ဒီးအိထံနိအါအါ
- မၤနီၢ်ခိတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤထီဘိ
- သူနီၣ်၀ံၢ်ကသုၣ်လၢတၢ်၀ံၢ်အီၤလၢစုမ့တမ့ၢ်ထံတဖှံၣ်ဖဲနတူၢ်ဘၣ်တၢ်ကိၢ်နသးအခါ
- ကူကၤတၢ်ကူတၢ်ကၤအကထြၢအါဒီးဘ့ၣ်လီၤကွံၥ်အီၤဖဲနတူၢ်ဘၣ်လၢတၢ်ကိၢ်နသးအခါ
- လဲၤဆူတၢ်အိၣ်ဘှံးအိၣ်သါအတီၤပူၤဒ်အမ့ၢ်ယိကၤဒီးတၢ်ကၠီးတရါတဖၣ်အသိးတက့ၢ်.
တၢ်ကူစါယါဘျါဒီးကသံၣ်ကသီ
နမၤစှၤလီၤပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ထံကတၢၢ်အတၢ်ပနီၣ်သ့၀ဲဃုၥ်ဒီး-
- မဲနိဖီစၢဟိၤမိတၢ်ကူစါယါဘျါ (menopausal hormone therapy) (MHT) - တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်ကူစါယါဘျါလၢအတုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးအဒိၣ်ကတၢၢ်လၢတၢ်ပနီၣ်အါခါအဂီၢ်
- ကသံၣ်ကသီအဂုၤအဂၤတဖၣ်, ဒ်အမ့ၢ်ကသံၣ်ထီဒါတၢ်သးသဟီၣ်လီၤတဖၣ်, လၢကမၤစှၤလီၤတၢ်သ၀ါထီၣ်ဒီးကပၢၤထီၣ်အဂီၢ်
- တၢ်သ့ၣ်ညါမၤနီၣ်တၢ်သကဲာ်ပ၀းတၢ်ကူစါ (cognitive behaviour therapy) (CBT) - ကမၤစၢၤနၤလၢကကွၢ်ကတီၤနတၢ်ဆါပနီၣ်ဒီးသးအတၢ်မိၣ်တၢ်မးတၢ်အိၣ်မုၥ်အိၣ်ပၢၤအဂီၢ်
- တၢ်ကူစါလၢန့ဆၢၣ်တဖၣ်
သံကွၢ်ဘၣ်နကသံၣ်သရၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်လီၤပျံၤတဖၣ်အဂ့ၢ်ဒီးတၢ်ကဲဘျုးလၢတၢ်ကူစါယါဘျါဒီးကသံၣ်ကသီတဖၣ်အံၤအဂ့ၢ်တက့ၢ်.
နကဘၣ်ထံၣ်ဒီးနကသံၣ်သရၣ်ဆံးယံၥ်လဲၣ်.
နကြၢးထံၣ်နကသံၣ်သရၣ်ဖဲနမ့ၢ်-
- နဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီဘၣ်ဃးပိၥ်မုၣ်သွံၣ်ထံလုၢ်လၢ်
- နတၢ်ပနီၣ်တဖၣ်ကပတုၥ်နၤလၢကဖံးမၤတၢ်မၤလၢနညီနုၢ်မၤအီၤတဖၣ်
- နတၢ်ဆါပနီၣ်ကမၤဘၣ်ဒိနတၢ်အီၣ်တၢ်အီ, တၢ်မံဒီးတၢ်သူၣ်ခုသးခုတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤတဖၣ်လီၤ.
နကသံၣ်သရၣ်ကဆှၢခီဃီၤနၤဆူပှၤသ့ပှၤဘၣ်လီၤဆီတဂၤအအိၣ်, အဒိ, ကသံၣ်သရၣ်ကွၢ်ပိၥ်မုၣ်ဒၢလီၢ်, သးခိၣ်နူၥ်ကသံၣ်သရၣ်မ့တမ့ၢ်ကသံၣ်သရၣ်လၢအကွၢ်တၢ်အီၣ်တၢ်အီန့ၣ်သ့သ့ၣ်သ့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ဂ့ၢ်အါထီၣ်, လံၥ်လဲၢ်ကဲဘျုးဒီးတၢ်မၤန့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ထွဲအါထီၣ်အဂီၢ်ကွၢ်ဘၣ် jeanhailes.org.au/health-a-z/menopause.
© 2024 Jean Hailes Foundation. All rights reserved. This publication may not be reproduced in whole or in part by any means without written permission of the copyright owner. Contact: licensing@jeanhailes.org.au