Endometriosis မ့ၢ်တၢ်အိၣ်သးတ ခါဖဲစဲ(လ)ဖျၢၣ်ဒ်သိးဒီး စဲ(လ)ဖျၢၣ်လၢ အအိၣ်လၢဒၢလီၢ်ကနူၤတဖၣ်န့ၣ်တၢ်ထံၣ်န့ၢ်အီၤလၢနီၢ်ခိအက့ၢ်အဂီၤအဂၤတဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်လၢ အဲ(န)ဒိၣ်(န)မ့ထရံၣ်အိစံး(စ) (Endometriosis) မ့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်.
Endometriosis မ့ၢ်တၢ်အိၣ်သးတခါဖဲစဲ(လ)ဖျၢၣ်ဒ်သိးဒီး စဲ(လ)ဖျၢၣ်လၢအအိၣ်လၢဒၢလီၢ်ကနူၤတဖၣ်န့ၣ်တၢ်ထံၣ်န့ၢ်အီၤလၢနီၢ်ခိအက့ၢ်အဂီၤအဂၤ,လီၤဆီဒၣ်တၢ်လၢဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးဒီးတၢ်ဒံၣ်ထီၣ်ဒၢထီၣ်နီၢ်ခိအက့ၢ်အဂီၤတဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်သးတခါအံၤဘၣ်တဘၣ်ဒုးကဲထီၣ်တၢ်ဆါပနီၣ်လၢအလီၤဆီလိာ်အသးတဖၣ်ဒီးမၤတံာ်နချံသၣ်ဂ့ၤအတၢ်အိၣ်သးသ့လီၤ. ပှၤအါတက့ၢ်အိၣ်ဒီးကတီၢ်ယံာ်တၢ်မၤသးလၢအဂ့ၤဖဲအ၀ဲသ့ၣ်တၢ်မ့ၢ်ဆှၢဃီၤအီၤဆူတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အကသံၣ်ဒၢးတဖျၢၣ်ဒီးဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်လၢကသံၣ်ကသီအကရူၢ်တဖုလၢအအိၣ်ဒီးကသံၣ်သရၣ်စဲၣ်နီၤလၢအန့ၢ်ဘၣ်တၢ်သိၣ်လိလၢ Endometriosis အပူၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်
Endometriosis မၤဘၣ်ဒိပှၤကိးဂၤဒဲးလၢကျိၤကျဲလၢတဒ် သိးလိာ်အသးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆါန့ၣ်မ့ၢ်ညီနုၢ်တၢ်ဆါအပနီၣ်တခါလီၤ. တၢ်ဆါပနီၣ်အနးန့ၣ်ညီနုၢ်ဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်လီၢ်လၢ Endometriosis အိၣ်၀ဲဒၣ်အလီၢ်ဒိၣ်န့ၢ်အတၢ်အဒိၣ်အဆံးဒီးအတၢ်ဆူးတၢ်ဆါန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကပာ်ဃုာ်-
- သွံၣ်ဟဲအခါဆါ
- အိၣ်ဃုာ်လိာ်အသးအခါဆါ
- ဟၢဖၢ,ယီၢ်ဒ့ဒီးဆံၣ်ဒၢခိၣ်ဆါ
- ချံဟးထီၣ်အခါဆါ
ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကလဲၤခီဖျိဘၣ်စ့ၢ်ကီး-
- ဆံၣ်ဒၢဒီးပှံာ်မိၢ်ပှၢ်အတၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ်
- ကလံၤကးကလံၤထီၣ်
- လီၤဘှံးလီၤတီၤ
- တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤဒီးတၢ်သးသဟီၣ်လီၤ
လၢဂ့ၢ်လၢအဒုးကဲထီၣ်တၢ်တဖၣ်
တၢ်ဂ့ၢ်လၢအဒုးကဲထီၣ် Endometriosis န့ၣ်တၢ်တသ့ၣ်ညါအီၤလီၤတံၢ်ဘၣ်. တၢ်ဂ့ၢ်တနီၤဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကမၤအါထီၣ်တၢ်အိၣ်သးလၢတၢ်ကဒိၣ်ထီၣ်ဒီးတၢ်ဆါတၢ်အိၣ်သးန့ၣ်လီၤ. အဒိန့ၣ်,ပှၤလၢအအိၣ်ဒီးဘူးတံၢ်(အဒိ, မိၢ်မ့တမ့ၢ်ဒီပုၢ်၀ဲၢ်မုၣ်) လၢအအိၣ်ဒီး Endometriosis န့ၣ်အတၢ်အိၣ်သးလၢက အိၣ်ထီၣ်ဒီးတၢ်ဆါအတၢ်အိၣ်သးအံၤအါထီၣ်နွံတုၤ ၁၀ ဘျီန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ထံၣ်န့ၢ်တၢ်ဆါ
တၢ်ကထံၣ်န့ၢ် Endometriosis အဂီၢ်ယံာ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လီၤ. တၢ်ဆၢကတီၢ်အယူာ်လၢတၢ်ကထံၣ်န့ၢ်တၢ်ဆါအဂီၢ်ယံာ်တၢ်ဆၢကတီၢ်နွံနံၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်လၢပှၤကညီတဖၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဆါပနီၣ်လၢတဒ်သိးလိာ်အသးဒီးဒ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လဲၤပူၤကွံာ်အသိးတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်ဆီတလဲအသးသ့လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး,သွံၣ်ဟဲအခါဆါန့ၣ်ညီနုၢ်တၢ်တူၢ်လိာ်အီၤဒ်”ညီနုၢ်”တၢ်မၤသးတခါလီၤ.
တၢ်ကွၢ်သမံသမိး၀ဲဒၣ်နတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်,တၢ်ဆူးတၢ်ဆါအတၢ်အိၣ်သးဒီးတၢ်မၤကွၢ်အစၢတဖၣ်လ့ၤတုၤလ့ၤတီၤကမၤဂ့ၤထီၣ်နတၢ်အိၣ်သးလၢတၢ်ကထံၣ်ဆိန့ၢ်တၢ်ဆါအံၤန့ၣ်လီၤ.
Endometriosis န့ၣ်တၢ်ထံၣ်န့ၢ်အီၤလၢကျိၤကျဲလၢတဒ်သိး လိာ်အသးတဖၣ်အပူၤသ့လီၤ-
- Laparoscopy – Keyhole တၢ်ကူးကွဲး (ခီဖျိဟၢဖၢတဆီ) ဘၣ်တၢ်မၤအီၤလၢကသံၣ်ဒုးသးသပ့ၤတၢ်အဖီလာ်န့ၣ်လီၤ. Laparoscopy မ့ၢ်ကျိၤကွာ်ထဲတဘိလၢတၢ်ကမၤလီၤတံၢ် အဲ(န)ဒိ(န)မ့ထရံၣ်ယၢၣ်ထံးရှူအိၣ်၀ဲဒၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
- အူလထြၣ်စီ - ကသံၣ်သရၣ်တဖၣ်လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်သိၣ်လိလီၤ ဆီန့ၣ်သူ၀ဲဒၣ်အူလထြၣ်စီလၢတၢ်ကမၤ”တၢ်ထံၣ်န့ၢ်တၢ်ဆါလၢ အမၤတၢ်”တခါလၢ Endometriosis အဂီၢ်သ့လီၤ. ဒိးသန့ၤထီၣ်လၢတၢ်ဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါအဖီခိၣ်,နလိၣ်ဘၣ်မ့တမ့ၢ်တလိၣ်ဘၣ် တၢ်ကူးကွဲးတၢ်န့ၣ်သ့လီၤ.
- ထးနါတၢ်သီၣ်အတၢ်ဒိတၢ်ဂီၤ(MRI) – ခါလၢအကဟဲန့ၣ်, MRI န့ၣ်ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်တၢ်ကသူအီၤလၢတၢ်ကမၤစၢၤတၢ်ထံၣ်န့ၢ် endometriosis န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကမ့ၢ်တၢ်ဃုထၢအဂ့ၤတခါလၢပှၤလၢအမၤန့ၢ်သူ၀ဲဒၣ်ကသံၣ်သရၣ်စဲၣ်နီၤလၢအူလထြၣ်စီအတၢ်ဒိကွၢ်တဖၣ်မ့ၢ်တအိၣ်မ့တမ့ၢ်ပှၤလၢတအဲၣ်ဒိးကူးကွဲးအသးတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
Endometriosis အပတီၢ်တဖၣ်
Endometriosis န့ၣ်တၢ်နီၤဖးအီၤဒ်အပတီၢ်တၢ (ဆံးဆံးဖိ),အပတီၢ်ခံ (စၢ်), အပတီၢ်သၢ (ဘၣ်ဒး)မ့တမ့ၢ်အပတီၢ်လွံၢ်(နး)တဖၣ်သ့လီၤ. တၢ်အပတီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤဒိးသန့ၤထီၣ်လၢတၢ်လီၢ်,အဲ(န)ဒိ(န)မ့ထရံၣ်ယၢၣ်အထံးရှူအဒိၣ်ဒီးအယိာ်လၢတၢ်ထံၣ်န့ၢ်အီၤဖဲတၢ်ကူးကွဲးအဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကူစါယါဒီးတၢ်ရဲၣ်ကျဲၤပၢဆှၢ
ပှၤပိာ်မုၣ်အါတက့ၢ်မၤန့ၢ်ကတီၢ်ယံာ်တၢ်အစၢလၢအဂ့ၤတဖၣ်ဖဲအ၀ဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဆှၢဃီၤအီၤဆူပိာ်မုၣ်အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အကသံၣ်ဒၢးတခါဒီးဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်လၢကသံၣ်ကသီအကရူၢ်လၢအအိၣ်ဒီးကသံၣ်သရၣ်စဲၣ်နီၤလၢအန့ၢ်ဘၣ်တၢ်သိၣ်လိလၢ endometriosis အပူၤလၢအဆိအခါန့ၣ်လီၤ. အဒိန့ၣ်,ကသံၣ်သရၣ်တဖၣ်, ပိာ်မုၣ်တၢ်ဆူးတၢ်ဆါကသံၣ်သရၣ်စဲၣ်နီၤတဖၣ်,ကသံၣ်သရၣ်ကွဲးတၢ်လၢအအိၣ်ဒီး laparoscopy အတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢအပတီၢ်ထီဒီးဆံၣ်ဒၢခိၣ်နီၢ်ခိတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤသရၣ်သရၣ်မုၣ်ကူစါတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကူစါပာ်ဃုာ်ကသံၣ်ကသီလၢတၢ်မၤဘျါတၢ်ဆါအ့ၣ်ထုး,ဟီၣ်မိအတၢ်ကူစါ,တၢ်ကူစါလၢတမ့ၢ်ဟီၣ်မိတဖၣ်,တၢ်ကူစါလၢတအိၣ်ဒီးကသံၣ်ကသီ,တၢ်ကူးကွဲးကူစါဒီး တၢ်ကူစါဖှိၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
သံကွၢ်ဘၣ်နကသံၣ်သရၣ်မ့တမ့ၢ်ကသံၣ်သရၣ်စဲၣ်နီၤဘၣ်ဃးတၢ်ကူစါအဂ့ၤကတၢၢ်လၢနဂီၢ်တက့ၢ်.
ချံသၣ်ဂ့ၤဒီးတၢ်ဒၢထီၣ်
Endometriosis မၤဘၣ်ဒိနချံသၣ်သ့၀ဲဒၣ်ဖဲပိာ်မုၣ်အါတက့ၢ် ကဒၢထီၣ်လၢတအိၣ်ဒီးကသံၣ်ကသီအတၢ်မၤစၢၤအခါန့ၣ်သ့လီၤ. ကတိၤတၢ်ဒီးနကသံၣ်သရၣ်ဘၣ်ဃးတၢ်အိၣ်ထီၣ်ဒီးဟုးသးအတၢ်ရဲၣ်လီၤကျဲၤလီၤတဖၣ်တက့ၢ်.
တၢ်အိၣ်ဆိးဃုာ်ဒီး endometriosis
Endometriosis မၤဘၣ်ဒိးနနီၢ်ခိအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဒီးသးတၢ်အိၣ်မုာ်ဆိးပၢၤသ့လီၤ. မၤဘၣ်ဒိစ့ၢ်ကီးနတၢ်ရ့လိာ်မုာ်လိာ်ဒီးသွံၣ်ထံးအတၢ်အဲၣ်ဒိးန့ၣ်သ့လီၤ. အကါဒိၣ်၀ဲဒၣ်လၢတၢ်ကသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်နတအိၣ်ထဲနၤတဂၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤကီခဲ၀ဲဒၣ်လၢတၢ်ကကတိၤဘၣ်ဃးဒီးမ့ၢ် Endometriosis အမၤဘၣ်ဒိနၤဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. သနာ်က့ဖဲပှၤလၢနတၢ်အိၣ်မူအပူၤမ့ၢ်နၢ်ပၢၢ်တၢ်အိၣ်သးန့ၣ်,အ၀ဲသ့ၣ်မၤစၢၤနၤဒီးနတၢ်အိၣ်သးလၢအထီၣ်အလီၤအံၤကသ့ဒိၣ်ထီၣ်န့ၣ်လီၤ.
နကဘၣ်ထံၣ်ဒီးနကသံၣ်သရၣ်ဆံးယံၥ်လဲၣ်.
တၢ်ကအိၣ်ဒီးလုၢ်လၢ်သွံၣ်ဟဲလၢအဆါနးနးလၢအမၤဘၣ်ဒိနကိးနံၤဒဲးတၢ်အိၣ်မူန့ၣ်တဘၣ်ဘၣ်မ့တမ့ၢ်တမ့ၢ်တၢ်ညီနုၢ်မၤအသးတခါဘၣ်. ဖဲနမ့ၢ်ဆိကမိၣ်လၢနအိၣ်ဒီး endometriosis ထံၣ်လိာ်သးဒီးနကသံၣ်သရၣ်တသ့ဖဲအသ့လၢအဆိအချ့,မ့ၢ်လၢတၢ်ထံၣ်န့ၢ်တၢ်ဆါလၢအဆိဒီးတၢ်မၤန့ၢ်တၢ်ကူစါလၢအဆိမၤစှၤလီၤတၢ်အိၣ်သးလၢအနးန့ၣ်သ့လီၤ.
လၢတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအဂီၢ်, ဂံၢ်ထံးဒီးတၢ်ကွၢ်သတြဲၤ jeanhailes.org.au/health-a-z/endometriosis.
© 2024 Jean Hailes Foundation. All rights reserved. This publication may not be reproduced in whole or in part by any means without written permission of the copyright owner. Contact: licensing@jeanhailes.org.au