Contraception (Nuer) - Kɔntirathɛpciɔn

Ji̱n deri kɛ kɛ naŋ kɛn kɔntirathɛpciɔn ti gööl kɛ ga̱ŋ ruetdä kɛ ɣöö /cɛ bi tuɔ̱k mi ci tɔ̱ɔ̱c kɛ wut kiɛ ca ji lom ɛ wut. Ji̱n tikɛ cuɔ̱ɔ̱ŋ kɛ na̱ŋdu kɛ kɔntrathɛpciɔn kä bi cu kuany ni ta̱a̱ kä min gɔa ɛlɔ̱ŋ kɛ ji.

Kä ɛŋu mi go̱ri kɔntirathɛpciɔn?

Mi ji tɔ̱ci kɛ muru yɛnɛ wut, diethdɛ dɔ̱ŋ derɛ toŋ ti̱ɛ̈th, min de ruët nööŋ. Mi jin /ci ruët go̱r, ji̱n derɛ kɔntirathɛpiciɔn naŋ.

Nyin kɔntirathɛpciɔn

Thiɛlɛ ta̱a̱ kɔntirathɛpciɔn mi wä ko̱k wikä 100%. Ɛni̱ ta̱a̱ kä nyin kɔntirathɛpciɔn tëkɛ ti gɔw kɛnɛ ti jiäk. tëë kɛ ti ŋuan ti bi yi̱i̱k tit rɛy mëkdu kɛ min bi naŋ kä nyin kɔntirathɛpciɔn. Cetkɛ cäät, gɔɔy la̱tdɛ, kɛ pek ɛ naŋɛ, kɛ thia̱k ta̱a̱ in biɛ lɛl kɛ jɛ kɛnɛ ka̱th in ci cop thi̱n rɛy tëkdu.

Kɛn nyin kɔntirathɛpciɔn tin di̱t la̱tdiɛn kɛ kɛn titi ca gɔ̱a̱r piny ti.

Lɔŋ-ɣaktiŋ rebäthibuɔl kɔntirathɛpciɔn (LARC)

LARC ɛ jɛn min di̱t la̱tdɛ kä nyin kɛntirathɛpciɛn. Kä dɔ̱diɛn in gɔaa thi̱n ji̱n/ci la diɛɛr kɛ ca̱ru kɛ kui kɔntirathɛpciɔn ni ciaŋ ciaŋ kiɛ gua̱th in tɔ̱ci yɛnɛ wut.

Pieth Ɣɔ̱rmuɔnal (Implanon®)

Pieth Ɣɔ̱rmuɔnal lotdɛ rɔ wikä 99%. Ɛ däktör kiɛ nääth la cotdɛ duɔ̱ɔ̱r mi tɔt puɔ̱ɔ̱nydu kuic in te nhial wukädu. Ɛn min ca pith la jäkɛ projɛthtöjin ɣɔ̱rmuɔn kä raar, min käp jäl toŋni cuɔ̱ŋ. Ɛn pitethdɛ la thukɛ kɛ run diɔ̱k.

Tom Ɣɔ̱rmuɔn (Depo Probera)

Tom Ɣɔ̱rmuɔnal gɔa ɛ wikä 96%. Ɛ däktör kiɛ nääth bɛ ji la tomɛ kɛ wäl projɛthtojin ɣɔ̱rmuɔn rɛy juɔkni 12, min bi ja̱l toŋni kulɛ jakä cuŋ.

Intrayutɛriin debai (IUD)

IUDni̱ kɛn räthkɛ la̱tdiɛn nikä 99%. Ɣɔ̱rnuɔnal IUDni̱ lätni kɛn ɛlɔ̱ŋ mi la̱t köpperä. Ɛ däktör kiɛ nääth la tomɛ jɛ ɛn IUD (ɛ debai thurɛdɛ-kuiyɛ) la kueŋ jɛ kä duel toŋni kɛ rɛy muɔ̱ru, min käp ja̱l, kɛ cuɔ̱pdiɛn kɛ toŋ. Ɣɔ̱rmuɔnal IUDni (Mirena® kiɛ Kyleena®) la thukɛ rɛy runi da̱ŋ dhie̱e̱c. Köpper IUDni la thukɛ rɛy runi da̱ŋ dhiec ɛ räthkä run 10.

Ɛn Pi̱i̱l (kɔntirathɛpciɔn ma̱th)

Ɛn Pi̱i̱l lätdɛ wikä 93%. Jin la go̱rɛ ɛnɣöö bi math kɛ pi̱i̱l niɛ wa̱nɔ ni ciaaŋ kɛ ga̱ŋdu kɛ ruët. Tëkɛ gua̱th da̱ŋ rɛw ti di̱t ɛn ɣörɔal kɔntirathɛpciɔn:

• Ɛn ɣörɔal kɔnttira̱thɛpciɔn in ca liɔm kɛ piil, min tekɛ ɣɔthtiröjɛn kɛnɛ projɛntɛrɔn ɣɔ̱rmuɔni̱
• Ɛn prɔjɛntɛrɔn-piil kärɔa (piil mitɔt).

Ciɛk Muɔ̱r

Ciik Muɔ̱r lätkɛ nikä wikä 93%. Ɛn ciɛk muɔ̱r tekɛ ɣɔ̱rmuɔn mi cäät kɛ min ca liɔm kɛ jɛn ɣörɔal kɔntira̱thɛpciɔn piil. Ji̱n bi ciɛk muɔ̱r cua̱ kueŋni nhial kä muuru rɛy päthni kä biɛ cu pa̱l thi̱n kɛ kɔr juɔkni diɔ̱k kɛ ga̱ŋdu kɛ ruët.

Kɔndɔmni kɛnɛ thurɛni (guɛl ta̱a̱diɛn)

Guɛl ta̱a̱diɛn kä kɔntira̱thɛpciɔn lätdɛ kɛ käp cuɔ̱ŋ ŋacni kɛ cuɔ̱pdiɛn kɛ tuɔɔŋ. Titi rɛydiɛn:

• Kɔndɔmni wutdä- la kuëŋ jɛ cuul mi ci ta̱t (lätdɛ wikä 88%)
• Kɔndɔmni ciek- ɛ kum la ro̱ŋ kä lɔrɛ rɛy muɔ̱r (lätdɛ wikä 79%)
• Diagi̱ra̱m- ɛ mi ciɛk mi kum kä min la kuëŋkɛ rɛy muɔ̱r ɛ ŋot luɔ̱m (lätdɛ wikä 82%).

Kɔndɔmni kɛn kɛ kɔntira̱thɛpciɔn ni ti la gaŋ ni jua̱th ti la jëkɛ kɛ luɔ̱m kiɛ rɛy tɔ̱ɔ̱cä kɛ no̱o̱ŋdiɛn kɛ juey (STIs). Kɛn bä la naŋkɛ kɛɛl kɛ nyin kɔntira̱thciɔn ni tin kɔ̱kiɛn.

Permɛnɛn kɔntira̱thɛpciɔn

Permɛnɛn kɔntira̱thɛpciɔn kä mään la te rɛydɛ kɛ rët min ba pallöpian ti̱o̱b gäk kɛ ga̱ŋ kä ɣöö bi ruët ben. Wuutni tëë kɛ kɛ permɛnɛn kɔntira̱thɛpciɔn mi cɔali̱ ‘ba̱thɛktömi’. Ta̱a̱diɛn kɛn titi bikɛ yi̱c tit kärɔa ɛni mi jin /ciɛ go̱o̱ri bi ruët kɛ ni̱n tin bi ben nhiam. Pɛrmɛnɛ kɔntira̱thɛpciɔn la̱tdɛ wikä 99%.

mi ci rɔ ka̱a̱th kɔntira̱thɛpciɔn

mi ci rɔ ka̱a̱th kɔntira̱thɛpciɔn bä cɔalɛ nyɔk i̱ ‘kɔr ruɔ̱nwaŋ’ piil. Jin deri nɛmɛ naŋ mi ci piil pal ruëëc, jin thiɛlɛ mi gaŋi rɔ rɛy tɔ̱ɔ̱cä kiɛ mi ci kɔndɔm rɛ̈ɛ̈t rɛy luɔ̱m.

Piil ɛmɛ gäŋɛ kiɛ jakɛ kä jäny ɛn ja̱l toŋni- duŋni ɣöö /cɛ ruët gaŋ ni ciaaŋ. Ɛn emerjenthi kɔntira̱thɛpciɔn piil la jek jɛ kä däktör kiɛ parmɛthi ɛ cieŋ /keni gɔ̱a̱r wargak. Jɛn lätdɛ wikä 85% kä lat tokɛ jɛ niɛ gua̱th in ci tɔ̱ɔ̱c yɛnɛ wut rɛy thakni ti 24 kɛ kɔr thukä luɔ̱m.

Mi wi däktöru wä nɛn

Mi kueci kɔntira̱thɛpciɔn in bi naŋ kɛ kueŋdɛ pua̱nydu, nɛn kimdu. Kɛn ba gɔykɛ kɛnɛ jiäkɛ wä lat kɛ ta̱a̱diɛn kɛl kɛɛli̱ jin bä bi mɛkni min gɔadiɛn ɛlɔ̱ŋ kɛ ji.

Jin deri wargak waal go̱r kä tha̱a̱ŋ kɔntira̱thɛpciɔni, cetkɛ LARCni, ciik muɔ̱r kɛnɛ jɛn Piil.

Mi jin ŋotdi luäŋi tɔ̱ɔ̱c, jɛn bä biɛ yi̱c go̱r ɛnɣöö ba cuŋ tɔ̱ɔ̱cädu la thɛ̈mkɛ ni ciaaŋ ɛ kimdu kiɛ nääth in lät kɛ kui puɔlä pua̱a̱ny.

Kɛ lääri ti ŋuan, kuak kɛnɛ jäkni, guil jeanhailes.org.au/health-a-z/sex-sexual-health/contraception.