Endometriosis (Nuer) - Jɔ̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin

Jɔ̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin ɛ riɛk mi räl tin cäät kɛ tin ca rɔ car kä gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin je̱kɛ kɛ rɛy cuŋni tin kɔŋ puɔ̱ny.

Jɔ̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin ɛ ŋu?

Jɛn jɔ̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin ɛ mi tuɔ̱k mi ja̱k räl tin ca gua̱th toŋni da̱pä ciëk go̱l piny ca kɛ jëk cuŋni pua̱ny ti kɔŋ, gua̱thni ti ŋua̱n ro̱mni cɔwni kɛnɛ cuŋ da̱pä tin kɔŋ. Jɛn nɛmɛ tuɔ̱k ɛ de̱rɛ ti go̱l ti nyuɔ̱thkɛ jɔ̱k no̱ŋ kä dërɛ ta̱a̱ da̱pädu ja̱k kä tëë kɛ riɛ̱k. Nɛy ti ŋua̱n tëë kɛ kɛ ti gɔw ti jäny ti bä raar mi cikɛ ma̱l wä gua̱thni puɔ̱lä pua̱ny kä cikɛ yuɔ̱p jëk kä buɔ̱n ji puɔ̱lä pua̱ny ti ca ŋiɛ̱c kɛ kui̱ jɔ̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin.

Tin nyuɔ̱thkɛ jɔk

Jɔ̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin mocɛ ɛni ciɛ ran riɛ̱k kɛ duɔ̱p ti ŋo̱l. Bɛ̱ɛ̱c ɛ kɛl kä tin nyuɔ̱thkɛ jɔ̱k. Diit kä tin nyuɔ̱thkɛ jɔ̱k la thiëkɛ kɛ gua̱th in tëë jɔ̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin, a /ci mɔ diit jɔa̱k. Tin nyuɔ̱thkɛ jɔ̱k dɔŋ dëë kɛ titi ma̱t thi̱n:

• bën riɛ̱m ciëk (Läc) mi bɛ̱ɛ̱c
• tɔc kiɛ luɔ̱m mi bɛ̱ɛ̱c
• bɛ̱ɛ̱c libä, pëk piɛ̱ny kä jɔk kɛnɛ
• bɛ̱ɛ̱c kɛ gua̱th in tok tuɔ̱ŋɛ ni rɔ.

Dɔŋ de̱ri titi jëk bä:

• riɛ̱k gua̱th coni kɛnɛ jia̱c
• kir jie̱c kiɛ ria̱ŋ mi diit ɛlɔŋ
• cuɔ̱c kiɛ dua̱a̱l
• diɛ̱r lɔa̱c mi diit kɛnɛ cär lɔa̱c ti jiëk.

Tin no̱ŋkɛ jɛ

Min no̱ŋ jɔk mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin /ca jɛ ŋäc. Tha̱ŋ ŋɔa̱kni dëë kɛn tuɔ̱k kä duɔ̱r ja̱k kä rëp rɔ. Kɛ nyuth, nɛy ti tëë kɛ ji ma̱rikiɛn ti thiëk kɛ kɛ (cëtkɛ ma̱n kiɛ nyima̱n) mi tëë kɛ jɔ̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin kɛ bärɔw a wä kä 10 ti ba̱lkɛ ta̱a̱ in guɛ̱ckɛ ɛn ɣöö dëë tuɔ̱k kɛ duɔ̱r.

Ŋäc jɔa̱k

De̱rɛ gua̱th mi bär na̱ŋ kɛ ɣöö ba jɔ̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin kulɛ ŋa̱c. Pëk in tëë ka̱mä mɔ kɛ ŋäc jɔ̱a̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin ɛ run da̱ŋ bärɔw. Nɛmɛ ɛ ɣöö naath tëë kɛ kɛ ti nyuɔ̱thkɛ jɔ̱k ti go̱l kä tin nyuɔ̱thkɛ jɔ̱k dëë kɛ rɔ gɛ̱r kɛ gua̱th. Bɛ̱ɛ̱c bënä riɛ̱m ciëk ɛ mi guɛ̱ckɛ ala mi ‘tuɔ̱k rɛy tëkä’.

Guɛ̱c kä tin nyuɔ̱thkɛ jɔ̱k kä ji ɛlɔŋ, tin ci tuɔ̱k lätdä puɔ̱lä pua̱nydu kɛnɛ tin ci bën raar kä them bikɛ lua̱ŋ kä ɣöö dëë jɔ̱k ŋa̱l kiɛ ma̱l ŋa̱c.

Jɔ̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin dëë jɛ ŋa̱c kɛ duɔ̱p ti ŋua̱n:

• Ta̱a̱ re̱tdä min guɔ̱rkɛ – rëtni pi̱ny lipä (kɛ duɔ̱p lipä) min la̱tkɛ pi̱ny binicä. Ta̱a̱ re̱tdä min guɔ̱rkɛ ɛ jɛn duɔ̱p kɛl kärɔa̱ kɛ ɣöö biɛ ŋa̱c ɛn ɣöö tëë ra̱l jɔ̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin.
• Thurɛ kɛ li̱ɛ̱ŋ jɔa̱th – kiɛ̱mdi tin tëë kɛ ŋi̱c mi ro̱ŋ dëë kɛ thuɔ̱r kɛ liɛ̱ŋ jɔa̱th la̱t kɛ ‘ŋäc jɔa̱k mi lät’ kɛ jɔ̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin. Kɛ ta̱a̱ in tëë kɛ tin jëkɛ, dɔ̱ŋ de̱ri rët go̱r kiɛ dɔ̱ŋ ci rët dëë go̱r.
• Thurɛ kɛ kui̱ puɔ̱lä pua̱ny (MRI) – kɛ gua̱th ɔ tëë nhia̱m ɔ, MRI dëë jɛ la̱th lät kɛ luäk naath kɛ ŋäc Jɔ̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin. Nɛmɛ de̱rɛ la mi gɔa̱ mi dëë kua̱ny kɛ kui̱ naath ti /ca thuɔ̱r kä ra̱m mi ŋiɛ̱c luäŋ kɛ cuɔ̱p kiɛ ra̱m mi lo̱k ɣöö ba rët.

Ka̱th jɔ̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin

Jɔ̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin dëë jɛ da̱k ala käth in nhia̱m (mi tɔt ɛlɔŋ), käth in rɛwdɛ (mi tɔt), käth in diɔ̱kdiɛn (mi tëë därɔ) kiɛ käth in ŋua̱ndiɛn (min diit ɛlɔŋ). Kɛn ka̱th titi lätkɛ kɛ gua̱th, pëk kɛnɛ luëŋ räl jɔa̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin min ca nɛɛn gua̱th rɛ̱tni.

La̱t puɔ̱lä pua̱ny kɛnɛ yuɔ̱p

Mään ti ŋua̱n tëë kɛ kɛ ti gɔw ti jäny ti bä raar mi ca kɛ ŋa̱l kiɛ ma̱l jäk kä gua̱th puɔ̱lä pua̱ny kɛ kui̱ mään kä cikɛ la̱t puɔ̱lä pua̱ny jëk kä buɔ̱n la̱a̱tni ti ca ŋiɛ̱c ni gɔa̱ kɛ kui̱ jɔ̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin. Kɛ nyuth, kiɛ̱mni, ki̱m lätdä kɛ kui̱ gua̱th da̱pä ciëk, kim mi rɛ̱t naath mi tëë lɛ ŋäc mi ro̱ŋ kɛ kui̱ rɛtni cɔwni kɛnɛ ki̱m rɛ̱tni pi̱ny ta̱tni naath.

La̱t puɔ̱lä pua̱ny de̱rɛ wäl ja̱kä bɛcä kä bä pi̱ny, la̱t kɛ kui̱ kä tin ja̱kɛ cuŋ pua̱ny kä lät, la̱t puɔ̱lä pua̱ny mi /ci tin ja̱kɛ cuŋ pua̱ny kä lät, la̱t puɔ̱lä pua̱ny mi thiɛ̱l wa̱l ti la̱thkɛ lät, rɛ̱tni kɛnɛ lät puɔ̱lä pua̱ny ti ca ma̱a̱t.

Thiɛ̱c kimdu kiɛ läät mi tëë kɛ ŋäc mi ro̱ŋ kɛ kui̱ la̱t puɔ̱lä pua̱ny min gɔa̱ ni jɛn ɛlɔŋ kɛ kui̱du.

Ta̱a̱ da̱pä kɛnɛ rue̱t

Jɔ̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin de̱rɛ da̱pdu ŋa̱rŋa̱r, a cäŋ ni min mään ti ŋua̱n bikɛ ruët /a thiɛ̱l luäk kɛ kui̱ wa̱l. Rua̱cni kɛ kimdu kɛ kui̱ läthkä cäri pi̱ny kɛ kui̱ ruëtkä.

Cia̱ŋ kɛl kɛ jɔ̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin

Jɔ̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin de̱rɛ pua̱l pua̱nydu kɛnɛ gɔy cäriku ja̱k kä tëë kɛ riɛ̱k. Dërɛ ma̱ru kɛ naath kɛnɛ nho̱kdu kɛ luɔ̱m kiɛ tɔc ja̱k kä tëë kɛ riɛ̱k bä. Gɔa̱ɛ ɛn ɣöö biɛ ŋa̱c ɛn ɣöö /ci tëë kärɔa̱. De̱rɛ buɔ̱m ɛn ɣöö de̱ri rua̱c kɛ kui̱ jɔ̱a̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin kɛnɛ ta̱a̱ in jëki ni bɛ̱ɛ̱cdɛ. Kuɛ la ɣöö bi ŋäc nɛy tin tëë rɛy tëkädu min tuɔ̱k kä ji, tëë kɛ kɛ lua̱ŋ kɛ ɣöö bikɛ ji luäk rɛy ri̱kniku kɛnɛ rɛy tɛɛthkä lɔa̱cdu.

Gua̱th in dëri gui̱l ni ki̱m ɔ

/CƐ gɔa̱ kiɛ /ciɛ mi tëë thi̱n ɛn ɣöö bi tëë kɛ bën riɛ̱m mi bɛ̱ɛ̱c mi ja̱k tëkdu ni cia̱ŋ kä jiëk. Mi ca̱ri jɛ ɛn ɣöö ti kɛ jɔ̱k mi puɔ̱r gua̱th in tëë tuɔ̱ŋ da̱pä ciëk thin, gui̱l kimdu kɛ pɛ̱ɛ̱th in go̱rkɛ, kɛ ɣöö ŋäc jɔa̱k kɛnɛ muɔ̱cdɛ wäl kɛ gua̱th in ŋotdɛ kɛ kuɛ̱ɣ de̱rɛ ditdɛ kä min dëë tuɔ̱k ja̱k kä kui̱y.

Kɛ lär mi ro̱ŋ, kua̱k kɛnɛ tin dëë ŋäc na̱ŋ thin, Gui̱l jeanhailes.org.au/health-a-z/endometriosis.