တၢ်လၢ Polycystic ovary syndrome (PCOS) န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်.
PCOS မ့ၢ်ဟီၣ်မီၣ်အတၢ်တဘၣ်လိာ်ဖိးဒ့လၢအမၤဘၣ်ဒိ၀ဲဒၣ်ပိာ် မုၣ်အဂၤ ၁၀ အကျါ တဂၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆါအတၢ်အိၣ်သးတခါအံၤဘၣ်ထွဲဘၣ်ဃးလိာ်အသးဒီးဟီၣ်မိခံမံၤ-အ့ၣ်စူၣ်လ့ဒီးအ့ၣ်ဒရိၣ်ကၠ့ၣ် (ပိာ်ခွါအဟီၣ်မိ)အပတီၢ်အါထီၣ်လၢနီၢ်ခိအပူၤအဃိလီၤ-တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤဒုးကဲထီၣ်တၢ်ဆါအပနီၣ်ဒ်သိးလုၢ်လၢ်သွံၣ်တဟဲမ့တမ့ၢ်အဆၢကတီၢ်တဘၣ်တဖၣ်,နီၢ်ခိဒီးမဲာ်သၣ်အဆူၣ်ထီၣ်အါ,တၢ်ဖိသွံထီၣ်,နီၢ်တယၢၢ်အါထီၣ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲဃုာ်ဒီးတၢ်ချံထီၣ်သၣ်ထီၣ်ဂ့ၢ်၀ီန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်
ပိာ်မုၣ်လၢအအိၣ်ဒီး PCOS န့ၣ်ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကလဲၤခီဖျိဘၣ် တၢ်ဆါပနီၣ်လၢအလီၤဆီတဖၣ်,ဒီးအရဲၣ်လီၤအသးစးထီၣ်အစၢ်တုၤအနးသ့လီၤ. တၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်ဆီတလဲလၢ တၢ်အိၣ်မူတပတီၢ်ဘၣ်တပတီၢ်အပူၤသ့စ့ၢ်ကီးလီၤ.
တၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကပာ်ဃုာ်-
- လုၢ်လၢ်သွံၣ်တဟဲမ့တမ့ၢ်အဆၢကတီၢ်တဘၣ်
- မဲာ်သၣ်မ့တမ့ၢ်နီၢ်ခိအပူၤမ့တမ့ၢ်ခံမံၤလၢာ်အဆူၣ်ထီၣ်အါအါ(ဆူၣ်ထီၣ်အါတလၢခၢး)
- ခိၣ်ဆူၣ်လီၤထဲး(လီၤဘူ)
- ဖံးဘ့ၣ်တၢ်ဆါအတၢ်အိၣ်သးဒ်သိးဒီးတၢ်ဖိသွံတဖၣ်,မဲာ်ဖျၢၣ်သွံမ့တမ့ၢ်တၢ်သးထီၣ်သူတဖၣ်
- သးတၢ်ဆီၣ်သနံး,တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤဒီးတၢ်သးသဟီၣ်လီၤ
- နီၢ်တယၢၢ်အါထီၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
လၢဂ့ၢ်လၢအဒုးကဲထီၣ်တၢ်တဖၣ်
တၢ်လၢအဒုးကဲထီၣ် PCOS န့ၣ်တၢ်တသ့ၣ်ညါအဂ့ၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဘၣ်, သနာ်က့တၢ်လီၤစၢၤလီၤသွဲၣ်ဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိအတၢ်စံၣ်စိၤကဲတၢ်ဂ့ၢ်လၢအကါဒိၣ်တခါန့ၣ်လီၤ. တၢ်တယာ်ထိၣ်ဒွး၀ဲဒၣ်လၢပှၤပိာ်မုၣ်အနီၢ်ဂံၢ်လၢအထီၣ်ဘး သၢပူတပူလၢအအိၣ်ဒီး PCOS န့ၣ်အဟံၣ်ဖိဃီဖိအကျါမ့ၢ်ပှၤအိၣ်ဒီး PCOS (အဒိ, မိၢ်, မုၣ်ဂၢ်, ဒီပုၢ်၀ဲၢ်မုၣ် မ့တမ့ၢ်ဖိမုၣ်)န့ၣ်လီၤ.
၈၅ မျးကယၤပိာ်မုၣ်လၢအအိၣ်ဒီး PCOS အအိၣ်ဒီးအအ့ၣ်စူၣ်လ့ၣ်လၢတမၤတၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆိကမိၣ်၀ဲဒၣ်လၢအ့ၣ်စူၣ်လ့ၣ်အပတီၢ်အါထီၣ်လၢနီၢ်ခိအပူၤဒုးကဲထီၣ် ချံသၣ်အလီၢ်တဖၣ်ကမၤတၢ်လီၤဆီထီၣ်,လၢ အကဲထီၣ် တၢ်ထုးထီၣ်အဲ(န)ဒရိၣ်ကၠ့ၣ် (ပိာ်ခွါအဟီၣ် မိအကလုာ်)လၢအအါန့ၣ်လီၤ. ဟီၣ်မိတခါအံၤအတၢ်တဘၣ်လိာ်ဖိးဒ့ဒုးကဲထီၣ်တၢ်ဆါပနီၣ်တဘျုးကလုာ်လီၤ.
PCOS အံၤမၤဘၣ်ဒိပိာ်မုၣ်လၢအနီၢ်အတယၢၢ်ဃၢ အကလုာ်ကလုာ်တဖၣ်သ့လီၤ. သနာ်က့နီၢ်တယၢၢ်လၢအဃၢဒိၣ်တခါမၤအါထီၣ် ဟီၣ်မိလၢအမၤကဲထီၣ် PCOS အတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. နီၢ်တယၢၢ်လီၤစှၤန့ၣ်မၤဘၣ်လိာ်ဟီၣ်မိအတၢ်ထုးထီၣ်အသးဒီးဒုးကဲထီၣ်တၢ်ဂ့ၤထီၣ်လၢ PCOS အတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်သ့လီၤ.
တၢ်ထံၣ်န့ၢ်တၢ်ဆါ
ဖဲနမ့ၢ်ဆိကမိၣ်လၢဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်နကအိၣ်ဒီး PCOS န့ၣ်, အကါဒိၣ်၀ဲဒၣ်လၢနထံၣ်လိာ်သးဒီးနကသံၣ်သရၣ်န့ၣ်လီၤ.
နကသံၣ်သရၣ်ကကွၢ်သမံသမိးန တၢ်ဆူးတၢ်ဆါအတၢ်စံၣ်စိၤဒီးသမံသမိးနနီၢ်ခိအတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်, နီၢ်အတယၢၢ်ဒီး BMI (နီၢ်ခိအတယၢၢ်အတၢ်ရဲၣ်ထံး)န့ၣ်လီၤ. အ၀ဲသ့ၣ်ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကဟ့ၣ်ကူၣ်စ့ၢ်ကီးတၢ်မၤကွၢ်လီၤလီၤဆီဆီတဖၣ်လၢတၢ်ကကွၢ်ကပာ်ကွံာ် တၢ်အိၣ်သးလၢအဂၤတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကစံးလၢနအိၣ်ဒီး PCOS ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ပနီၣ်လၢလာ်ခံခါမ့တမ့ၢ်အါန့ၢ်အန့ၣ်အခါ-
- လုၢ်လၢ်သွံၣ်တဟဲမ့တမ့ၢ်အဆၢကတီၢ်တဘၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
- တၢ်အိၣ်ဖျါထီၣ်လၢအမ့ၢ်”အဲၣ်(န)ဒရိၣ်ကၠ့ၣ်အိၣ်အါတလၢခၢး(အဒိ,တၢ်ဖိသွံထီၣ်အါဒီးတၢ်အဆူၣ်ထီၣ်အါ)မ့တမ့ၢ်အဲၣ်ဒရိၣ်ကၠ့ၣ်အပတီၢ်အါန့ၢ်ဒံးညီနုၢ်(လၢအအိၣ်ဖျါထီၣ်လၢနသွံၣ်အတၢ်မၤကွၢ်)န့ၣ်လီၤ.
- ချံသၣ်အလီၢ်လၢအအိၣ်ဒီးဖိလံစံးစတံး(တ)န့ၣ်အိၣ်ဖျါထီၣ်၀ဲဒၣ်လၢအူလထြၣ်စီတၢ်မၤကွၢ်တခါအပူၤလီၤ.
ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်တၢ်ကဆှၢဃီၤနၤဆူကသံၣ်သရၣ်စဲၣ်နီၤအအိၣ်,အဒိဒ်သိးအဲၣ်ဒိၣ်ခရိၣ်နိၣ်လီကၠံး(ဟီၣ်မိအကသံၣ်သရၣ်စဲၣ်နီၤ)မ့တမ့ၢ်ကၠဲၣ်နိၣ်ခီလကၠံး(ပိာ်မုၣ်တၢ်ဆါအကသံၣ်သရၣ်စဲၣ်နီၤ)လၢတၢ်မၤကွၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဆူညါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ထံၣ်န့ၢ်တၢ်ဆါဒီးတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲလၢအဆိလၢအအိၣ်ဟဲခီဖျိကရူၢ်တဖုလၢ အမ့ၢ်ပှၤစဲၣ်နီၤတဖၣ်န့ၣ်မၤစၢၤရဲၣ်ကျဲၤပၢဆှၢ PCOS တၢ်ဆါအပနီၣ်တဖၣ်ဒီးမၤစှၤလီၤတၢ်လီၤပျံၤလၢကတီၢ် ယံာ်တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ်လၢအဒိမ့ၢ်တၢ်ဒ်သိးသွံၣ်ဆၢဆံၣ်ဆၢဒီးသးဖျၢၣ်အတၢ်ဆူးတၢ်ဆါတဖၣ်အဂီၢ်သ့လီၤ.
ချံသၣ်ဂ့ၤဒီးတၢ်ဒၢထီၣ်
ပိာ်မုၣ်လၢအအိၣ်ဒီး PCOS မၤန့ၢ်အဖိတဖၣ်ဒ်န့ဆၢၣ်အသိးသ့,သနာ်က့တနီၤန့ၣ်လိၣ်ဘၣ်ကသံၣ်ကသီအတၢ်မၤစၢၤလၢ ကဒၢထီၣ်အဂီၢ်လီၤ.
မၤလိန့ၢ်အါထီၣ်ဘၣ်ဃးမ့ၢ်တၢ်ကမၤဂ့ၤထီၣ်နတၢ်အိၣ်သးလၢတၢ်ကဒၢထီၣ်ဒီးကျိၤကျဲလၢ တၢ်ကမၤစှၤလီၤတၢ်လီၤပျံၤအတၢ်အိၣ်သးတဖၣ်ဖဲဒၢအဆၢကတီၢ်န့ၣ်ဒ်လဲၣ်တက့ၢ်. လဲၤအိၣ်သကိးဘၣ် www.jh.today/pcos-fertility.
တၢ်ကူစါယါဒီးတၢ်ရဲၣ်ကျဲၤပၢဆှၢ
ဒိးသန့ၤထီၣ်လၢနတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်အဖီခိၣ်,နကွၢ်ဃု မၤန့ၢ်တၢ်မၤစၢၤလၢတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အပှၤစဲၣ်နီၤတဘျုးဂၤအအိၣ်သ့၀ဲဒၣ်ဒီးပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤပာ်ဃုာ်ဟီၣ်မိအကသံၣ်သရၣ်စဲၣ်နီၤ,ပိာ်မုၣ်တၢ်ဆူးတၢ်ဆါအကသံၣ်သရၣ်စဲၣ်နီၤ,တၢ်အီၣ်တၢ်အီဂ့ၢ်၀ီသရၣ်သရၣ်မုၣ်စဲၣ်နီၤ,ဖံးဘ့ၣ်အကသံၣ်သရၣ်စဲၣ်နီၤ, နီၢ်ခိတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤအသရၣ်သရၣ်မုၣ်စဲၣ်နီၤ,ချံသၣ်ဂ့ၤ၀ီကသံၣ်သရၣ်စဲၣ်နီၤ ဒီးသးတၢ်ဆိကမိၣ်ဆိကမးဂ့ၢ်၀ီသရၣ်သရၣ်မုၣ်စဲၣ်နီၤတဖၣ်အအိၣ်သ့လီၤ. နကသံၣ်သရၣ်မၤစၢၤရဲၣ်ကျဲၤန့ၢ်နတၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ်ဒီးဆှၢဃီၤနၤဆူကသံၣ်သရၣ်စဲၣ်နီၤတဖၣ်အအိၣ်ဖဲအလီၢ်မ့ၢ်အိၣ်အခါန့ၣ်သ့လီၤ.
တၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်အိၣ်မူအက့ၢ်အဂီၤလၢအပှဲၤတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့န့ၣ်ကဲ ကျိၤကွာ်အတုၤလီၤတီၤလီၤကတၢၢ်လၢတၢ်ကရဲၣ်ကျဲၤပၢဆှၢ PCOS ဒီးမၤစှၤလီၤ တၢ်ဆါပနီၣ်အနးအကျံၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤပာ်ဃုာ် တၢ်အီၣ်အီတၢ်လၢတဘၣ်လိာ်ဖိးဒ့,တၢ်ပၢၤဃာ်နီၢ်အတယၢၢ်လၢအဆူၣ်အချ့,တၢ်အိၣ်မူဟူးဟူးဂဲၤဂဲၤဒီးမၤစှၤလီၤ မ့တမ့ၢ်ပာ်ပတုာ်လုၢ်လၢ်လၢအမၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတၢ်တဖၣ်လၢအမ့ၢ်တၢ်ဒ်သိးတၢ်အိမိာ်ဒီးတၢ်အိသံးတလၢခၢးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
လၢပှၤပိာ်မုၣ်တနီၤအဂီၢ်,ထဲတၢ်အိၣ်မူအက့ၢ်အဂီၤလၢအဂ့ၤလၢတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တခါဧိၤန့ၣ် တမၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်န့ၣ်ဘၣ်. အ၀ဲသ့ၣ်ကလိၣ်ဘၣ်စ့ၢ်ကီးကသံၣ်ကသီလၢတၢ်ကရဲၣ်ကျဲၤပၢဆှၢတၢ်ဆါပနီၣ်လၢတဒ်သိးလိာ်အသးတဖၣ်လၢအဒိမ့ၢ်တၢ်ဒ်သိးကသံၣ်အီဒီသဒၢဟုးလၢတၢ်ဖိသွံ,ဆူၣ်ထီၣ်အါဒီးသွံၣ်ဟဲအဆၢကတီၢ်တဘၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကရဲၣ်သဲကတီၤနနီၢ်တယၢၢ်န့ၣ်ကကီခဲ၀ဲဒၣ်ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီး PCOS အခါန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဃုသ့ၣ်ညါမၤလိဒုးနဲၣ်၀ဲဒၣ်လၢနီၢ်တယၢၢ်စှၤလီၤဒၣ်ထဲဒၣ် ၅ မျးကယၤတုၤ ၁၀ မျးကယၤန့ၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်တၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်သ့လီၤ. မၤလိန့ၢ်အါထီၣ်ဘၣ်ဃးမ့ၢ်နမၤ ဂ့ၤထီၣ်နနီၢ်ခိအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဒီးသးတၢ်တူၢ်ဘၣ်အတၢ်အိၣ်မုာ်ဆိးပၢၤကသ့၀ဲဒၣ်ဒ်လဲၣ်အဂီၢ်တက့ၢ်.
လဲၤအိၣ်သကိးဘၣ် www.jh.today/pcos-management တက့ၢ်.
နကဘၣ်ထံၣ်ဒီးနကသံၣ်သရၣ်ဆံးယံၥ်လဲၣ်.
ထံၣ်လိာ်ဘၣ်နသးဒီးနကသံၣ်သရၣ်မ့တမ့ၢ်သရၣ်သရၣ်မုၣ်ကွၢ်ပှၤဆါဖဲ-
- နကျဲးစၢးမၤစှၤလီၤနနီၢ်အတယၢၢ်ဘၣ်ဆၣ်တၢ်ကဲထီၣ်ကဲထီတအိၣ်ဘၣ်
- န PCOS တၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်န့ၣ်မၤဘၣ်ဒိနကိးနံၤဒဲးတၢ်အိၣ်မူလီၤ
- န PCOS တၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်န့ၣ်ဖဲတၢ်မ့ၢ်ဟ့ၣ်အီၤတၢ်ကူစါယါဘျါအခါဒၣ်လဲာ်တဂ့ၤထီၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ,ဂံၢ်ထံးတၢ်မၤစၢၤဒီးတၢ်ကွၢ်သတြဲၤဆူညါတဖၣ်အဂီၢ်လဲၤအိၣ်သကိးဘၣ် jeanhailes.org.au/health-a-z/pcos.
© 2024 Jean Hailes Foundation. All rights reserved. This publication may not be reproduced in whole or in part by any means without written permission of the copyright owner. Contact: licensing@jeanhailes.org.au