ဒၢလီၢ်ကျိၤခဲစၢၢ်တၢ်ဆါန့ၣ်မ့ၢ်ခဲစၢၢ်တၢ်ဆါအကျါတခါလၢတၢ်ဒီသဒၢအီၤန့ၢ်၀ဲဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤကွၢ်ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ကျဲအဂ့ၤကတၢၢ်တဘိလၢကဒီသဒၢနကစၢ်အသးလၢခဲစၢၢ်တၢ်ဆါန့ၣ်လီၤ.
ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးတၢ်မၤကွၢ်မ့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်.
တၢ်မၤကွၢ်ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးန့ၣ်မၤကွၢ်၀ဲနဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့န့ၣ်လီၤ. ကသံၣ်သရၣ်မ့တမ့ၢ်သရၣ်/သရၣ်မုၣ်ကွၢ်ပှၤဆါကဟံးန့ၢ်နဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးအဒိအဆံးဖိတခါသူ၀ဲတၢ်ဒွံးဒွါအဘိ-ဒ်တၢ်မၤကွၢ်ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးအသိး-ဒီးမၤကွၢ်၀ဲ "human papilomavirus" (HPV) န့ၣ်လီၤ.
HPV န့ၣ်မ့ၢ်ဘဲရၢး(စ)တၢ်ဆါအဃၢ်မုၢ်ဆ့ၣ်မုၢ်ဂီၤတခါလၢအဆီတလဲ၀ဲနဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်တၢ်လၢအဒုးကဲထီၣ်ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးခဲစၢၢ်အအါကတၢၢ်လီၤ.
ပှၤအါတက့ၢ်လၢအအိၣ်ဒီး HPV န့ၣ်အတၢ်ပနီၣ်တဖၣ်တဖျါ၀ဲဘၣ်, လၢတၢ်န့ၣ်အဃိတၢ်မၤကွၢ်န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်အကါဒိၣ်မးလီၤ.
နတၢ်မၤကွၢ်မ့ၢ်ဖျါလၢနအိၣ်ဒီး HPV န့ၣ်, ကဟံးန့ၢ်၀ဲတၢ်ဆၢကတီၢ်ယံၥ် ၁၀ နံၣ်ဒီးအါန့ၢ်အန့ၣ်လၢ HPV ကကဲထီၣ်ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးခဲစၢၢ်န့ၣ်လီၤ. HPV တၢ်ဆါအဃၢ်အတၢ်ဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်န့ၣ်တနါစိၤဒုးကဲထီၣ်ဒၢလီၢ်ကျိၤအခိၣ်ထိးခဲစၢၢ်ဘၣ်.
ပိၥ်မုၣ်အတၢ်ဒံၣ်ထီၣ်ဖိထီၣ်အကျိၤအကျဲအက့ၢ်ဂီၤသကွီၢ်
နလိၣ်ဘၣ်ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးတၢ်မၤကွၢ်တခါဧါ.
နလိၣ်ဘၣ်ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးတၢ်မၤကွၢ်တခါဖဲန-
- မ့ၢ်နဲပိၥ်မုၣ်မ့တမ့ၢ်ပှၤလၢအအိၣ်ဒီးဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးတဂၤ
- သးနံၣ်အိၣ် ၂၅ နံၣ် တုၤ ၇၄ နံၣ်.
- အိၣ်ဒီးသွံၣ်ထံးတၢ်ထိးဘၣ်အိၣ်ဘူးဒီးပှၤအဂၤတဂၤ, မုၣ်မ့တမ့ၢ်ခွါမ့တမ့ၢ် မုၣ်ခွါသွံၣ်ထံးအက့ၢ်ပနီၣ်ဖဲလဲၣ်တခါန့ၣ်အတွးတအိၣ်ဘၣ်.
မ့ၢ်တၢ်အကါဒိၣ်လၢနကမၤန့ၢ်ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးတၢ်မၤကွၢ်, ဖဲနမ့ၢ်ဆဲးဘၣ်HPVကသံၣ်ဒီသဒၢအခါဒၣ်လဲၥ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ HPV ကသံၣ်ဒီသဒၢန့ၣ်တုၤထီၣ်ထီၣ်ဘး၀ဲဒိၣ်အါဘၣ်ဆၣ်,တဒီသဒၢ၀ဲ HPV အဃၢ်တဖၣ်ခဲလၢၥ်ဘၣ်.
နကလိၣ်မၤ၀ဲဒၣ်ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးအတၢ်မၤကွၢ်န့ၣ်အဘၢၣ်စၢၤယံၥ်လိၥ်သးထဲလဲၣ်.
နကဘၣ်မၤကွၢ်တၢ်မၤကွၢ်၅ နံၣ်တဘျီထီဘိဖဲနသးနံၣ်အိၣ် ၂၅ ဒီး ၇၄ နံၣ်အဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤကွၢ် ၅ နံၣ်တဘျီန့ၣ်ပူၤဖျဲး၀ဲဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ်လီၤ. တၢ်အံၤအခီပညီမ့ၢ်၀ဲတၢ်မၤကွၢ်ကျိၤကျဲအလီၢ်လံၤလၢခံနံၣ်တဘျီတၢ်မၤကွၢ် ဖဲးစမံယၢ (pap smear) န့ၣ်မၤကွၢ်ထဲဒၣ် တၢ်ဆီတလဲတဖၣ်လၢဒၢလီၢ်အခိၣ်ထိးစဲ(လ)ဖိတဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒၢလီၢ်ကျိၤခိၣ်ထိးတၢ်မၤကွၢ်အသီတဖၣ်လၢ HPV အဂီၢ်န့ၣ်, မၤကဲထီၣ်တၢ်ဆီတလဲတဖၣ်လၢဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးစဲ(လ)တဖၣ်အပူၤသ့န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမၤစၢၤ၀ဲလၢကထံၣ်န့ၢ်တၢ်ဆီတလဲဆိဆိအဂီၢ်လီၤ.
နကလဲၤမၤကွၢ်နဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးတၢ်မၤကွၢ်န့ၣ်ဖဲလဲၣ်.
တၢ်မၤကွၢ်ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးတဖၣ်တၢ်မၤန့ၢ်အီၤသ့ဖဲ ကသံၣ်သရၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်ဖိ, ဆူၣ်ချ့အလီၢ်ခၢၣ်သးဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတၢ်ဆါဟံၣ်ဖိတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤကွၢ်ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးတၢ်မၤကွၢ်န့ၣ်တၢ်မၤအီၤဒ်လဲၣ်.
ဖဲဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအပှၤဟ့ၣ်တၢ်တဂၤမ့ၢ်ဟံးန့ၢ်၀ဲတၢ်အဒိတခီ
နဆူၣ်ချ့ပှၤမၤစၢၤတၢ်ကရၢကမၤ၀ဲတၢ်မၤကွၢ်, နကလိၣ်ဘ့ၣ်လီၤနဆ့ကၤလၢအဖီလၥ်တဖၣ်ဖဲနယီၢ်ဒ့ဒီးမံလီၤလၢနချၢ၀ံၤအိးဖးနခီၣ်လ့ၢ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကဟ့ၣ်လီၤနၤယၣ်ဘူဖိတဘ့ၣ်လၢကကးဘၢနသးအဂီၢ်လီၤ.
အ၀ဲသ့ၣ်ကဂိၥ်နုၥ်လီၤနီၣ်တံၥ်တဘ့ၣ်(တၢ်ပီၤတၢ်လီဒ်ထိၣ်ဒ့ၣ်အနိးအသိး) ဆူနပိၥ်မုၣ်က့ၢ်ဂီၤအပူၤဒီးသူ၀ဲနီၣ်ဒွံးဒွါတၢ်အဆံးဖိတဘိ လၢကဟံးန့ၢ်နစဲ(လ)အဒိလၢနဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤနကတူၢ်ဘၣ်လၢအလီၤဆီဘၣ်နၤ, ဘၣ်ဆၣ်တဘၣ်ဆါဘၣ်နၤဘၣ်. န မ့ၢ်အဲၣ်ဒိးနဃ့န့ၢ်ဆူၣ်ချ့ပှၤဟ့ၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢအမ့ၢ်ပိၥ်မုၣ်တဂၤန့ၣ်သ့၀ဲလီၤ.
နမ့ၢ်ဟံးန့ၢ်နကစၢ်အတၢ်ဒိ (ကစၢ်-ထၢဖှိၣ်)
နမ့ၢ်ဃုထၢလၢနကဟံးန့ၢ်တၢ်အဒိလၢနနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်၀ဲန့ၣ်, နကဘၣ်မၤတၢ်အံၤလၢဆူၣ်ချ့၀ဲၤဒၢးအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. နဆူၣ်ချ့တၢ်မၤစၢၤကရၢကတဲဖျါနၤလၢကဘၣ်မၤတၢ်မၤကွၢ်အံၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. နမၤတၢ်အံၤလၢတၢ်ခူသူၣ်အပူၤသ့၀ဲမ့တမ့ၢ်မၢအ၀ဲသ့ၣ်မၤစၢၤနၤသ့လီၤ.
နီၢ်ကစၢ်တၢ်ဃုထၢအံၤပၣ်ဃုၥ်၀ဲတၢ်ဂိၥ်နုၥ်လီၤနီၣ်ဒွံးတဘိလၢနပိၥ်မုၣ်က့ၢ်ဂီၤအပူၤန့ၣ်လီၤ. နဒွံးဒွါနီၣ်ဒွံးန့ၣ်က၀ီၤကျီၤကယီကယီပၢၢ်တုၤလၢ ၁၀ တုၤ ၃၀ စဲးကီးန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤနကတူၢ်ဘၣ်လၢအလီၤဆီဘၣ်နၤ, ဘၣ်ဆၣ်တဘၣ်ဆါဘၣ်နၤဘၣ်. ထဲန့ၣ်၀ံၤတစုနထုးကွံၥ်တၢ်ဒွံးဒွါအဘိလၢနပိၥ်မုၣ်က့ၢ်ဂီၤအအိၣ်၀ံၤဒီးထၢနုၥ်လီၤကဒါက့ၤအီၤဆူတၢ်အဒၢလၢတၢ်ဟ့ၣ်လီၤနၤအပူၤတက့ၢ်.
တၢ်ထၢဖှိၣ်နီၢ်ကစၢ်အဒိန့ၣ်ပူၤဖျဲး၀ဲဒ်သိးသိးဒီးလီၤတံၢ်ဒ်သိးဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအပှၤဟ့ၣ်တၢ်ဟံးန့ၢ်နဒိအသိးလီၤ.
တၢ်မၤကွၢ်၀ံၤအလီၢ်ခံတၢ်မနုၤကဲထီၣ်အသးလဲၣ်.
ဖဲတၢ်ဟံးန့ၢ်နတၢ်အဒိ၀ံၤတစု, တၢ်ဆှၢအီၤဆူစဲအ့ၣ်တၢ်မၤကွၢ်အဒၢးလၢတၢ်မၤကွၢ်အဂီၢ်လီၤ.
နတၢ်မၤကွၢ်န့ၣ်မ့ၢ်တဒုးနဲၣ်ဖျါ၀ဲ HPV ဘၣ်န့ၣ်, နအိၣ်ခိးယဲၢ်နံၣ်လၢနတၢ်မၤကွၢ်လၢခံတဘျီန့ၣ်သ့၀ဲလီၤ.
နတၢ်မၤကွၢ်မ့ၢ်ဖျါလၢ HPV န့ၣ်, နဆူၣ်ချ့တၢ်မၤစၢၤကရၢကကတိၤတၢ်ဒီးနၤဘၣ်ဃးဒီးတၢ်လၢနလိၣ်မၤအီၤလၢခံတဘျီမ့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. နတၢ်မၤကွၢ်အစၢတဖၣ်န့ၣ်ကလဲၤ၀ဲဆူ ထံကီၢ်ခဲစၢၢ်တၢ်မၤကွၢ်အတၢ်ဆဲးလီၤမံၤ National Cancer Screening Register (NCSR) အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤစၢၤအကျိၤအကျဲအံၤကဆှၢစ့ၢ်ကီးတၢ်ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်တဖၣ်ဘၣ်ဃးဒီးလၢနကဘၣ်မၤကွၢ်နသးလၢခံတဘျီဆံးယံၥ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
နကဘၣ်ထံၣ်ဒီးနကသံၣ်သရၣ်ဆံးယံၥ်လဲၣ်.
ထံၣ်လိၥ်ဒီးနကသံၣ်သရၣ်မ့တမ့ၢ်ဆူၣ်ချ့တၢ်ကွၢ်ထွဲအပှၤဟ့ၣ်တၢ်ဖဲနမ့ၢ်တလီၤတံၢ်လၢနတၢ်မၤကွၢ်ဒၢလီၢ်ခိၣ်ထိးန့ၣ်ကဘၣ်၀ဲဒၣ်လၢမုၢ်နံၤမတၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
နမ့ၢ်အိၣ်ဒီးပိၥ်မုၣ်က့ၢ်ဂီၤသွံၣ်လီၤ, ဆါမ့တမ့ၢ်ယွၤလီၤလၢတညီနုၢ်ကဲထီၣ်အသးဘၣ်န့ၣ်, ထံၣ်လိၥ်နကသံၣ်သရၣ်တဘျီဃီတက့ၢ်. တိၢ်နီၣ်, တၢ်ထၢဖှိၣ်တၢ်မၤကွၢ်လၢနီၢ်ကစၢ်န့ၣ်တၢ်တဟ့ၣ်ကူၣ်လၢနကမၤအီၤဘၣ်ဖဲနမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ပနီၣ်ဒ်အံၤတဖၣ်အခါန့ၣ်လီၤ.
နမ့ၢ်တဆဲးဘၣ်ဒံးHPV ကသံၣ်ဒီသဒၢဘၣ်န့ၣ်သံကွၢ်နကသံၣ်သရၣ်တက့ၢ်.
လၢတၢ်ဂ့ၢ်အါထီၣ်, လံၥ်လဲၢ်တၢ်ကွဲးကဲဘျုးဒီးတၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ထွဲလိၥ်သးတဖၣ်အဂီၢ်, ကွၢ်ဘၣ် jeanhailes.org.au/health-a-z/health-checks/cervical-screening-test တက့ၢ်.
© 2024 Jean Hailes Foundation. All rights reserved. This publication may not be reproduced in whole or in part by any means without written permission of the copyright owner. Contact: licensing@jeanhailes.org.au